Shqetësimi më i madh tani në kohë pandemie, është si të rrisim imunitetin që edhe nëse sëmuremi nga Covid-19 apo gripi, ta përballojmë. Dhe kur themi imunitet, të shkon direkt mendja tek ushqimet që duhet të hamë, çfarë vitaminash të marrim që të jemi më të fortë. Shkencëtarët thonë se vitaminat luajnë një rol të rëndësishëm në luftën me Covid-19, e sidomos vitamina D. Dhe mungesa e kësaj vitaminë, na bën lehtë të prekshëm ndaj infeksioneve dhe më të rrezikuar nga Covid-19.
Por çfarë vitaminash të tjera duhet të marrim në kohë kovidi? Si t’i marrim, a kombinohen? Kanë efekte anësore? Këtyre dhe pyetjeve të tjera u përgjigjet nutricionistja, Albana Daka, në një intervistë për dritare.net
Intervista
Dritare.net: Kemi hyrë zyrtarisht në stinën e vjeshtës dhe ka shumë pyetje rreth vitaminave që duhet të marrim, sidomos tani që kemi dhe virusin nëpër këmbë. Ju si nutricioniste çfarë vitaminash na sugjeroni?
Dr. Albana Daka: Kur sezonet fillojnë të ndryshojnë, është e rëndësishme të ushqejmë trupin tonë siç duhet me vitamina dhe minerale për të forcuar mbrojtjen tuaj natyrale. Është mirë të filloni herët në vjeshtë dhe jo vetëm kur sëmureni. Midis stresit të pandemisë, lodhjes së akumuluar dhe motit të ftohtë që po fillon, shpesh në këtë kohë sistemi ynë imunitar është në rrezik. Vitamina D3 është një suplement esencial për periudhën e vjeshtës dhe të dimrit për shkak se kryesisht merret përmes ekspozimit në rrezet e diellit. Në pamundësi për ta marrë në mënyrë natyrale, në këto stinë këshillohet të merret si suplement dhe të konsumohen ushqime si e verdha e vezës, sardelet apo salmoni. Kjo vitaminë ndihmon në forcimin e kockave, ndihmon trupin në përthithjen më të mirë të kalciumit dhe rrit hormonet që të japin një ndjesi të mirë në tru. Trupi nuk mund të prodhojë vitaminë C, prandaj është e rëndësishme të merret një doze ditore. Vepron mbi viruset dhe bakteret duke forcuar imunitetin, prandaj është e rëndësishme ta merrni tani për të shmangur virozat dhe gripin sidomos në kohë pandemie. Ju mund ta merrni si suplement ose do ta gjeni vitaminën C në disa ushqime si majdanozi, specat, kivi dhe lakra e Brukselit. Temperatura luan një rol goxha të madh në humorin tonë dhe magnezi është suplementi i duhur për t’ju ndihmuar që të mos bini në një depresion vjeshtor. Ky mineral thelbësor merr pjesë në më shumë se 300 reaksione metabolike në trup, duke kontribuar kështu në ruajtjen e shëndetit të mirë në disa nivele.
Dritare.net: Mbi ç’bazë merren vitaminat, duhet patjetër një konsultë mjekësore nga nutricionistët apo mund të merren fare lehtë në farmaci?
Dr.Albana Daka: Suplementet shiten pa recetë, por gjithmonë duhet të konsultoheni më parë me mjekun ose nutricionistin tuaj. Disa suplemente mund të shkaktojnë efekte anësore, ose të ndërveprojnë me ilaçe ose suplemente të tjera të përshkruara ose pa recetë që po merrni tashmë. Është veçanërisht e rëndësishme kur jeni shtatzënë ose kur ushqeni foshnjën me gji, kur jeni gati të bëni një operacion, ose kur keni një gjendje shëndetësore si presioni i lartë i gjakut, sëmundjet e zemrës ose diabeti. Kini kujdes gjithashtu kur i jepni suplemente fëmijëve.
Dritare.net: Çfarë sugjeroni ju, kërkoni bërjen e analizave përkatëse dhe pastaj rekomandoni vitaminën, apo vetëm kur pacientë ju tregojnë shqetësimet dhe jepni këshilla?
Dr.Albana Daka: Duhet fillimisht të theksojmë që vetëdiagnostikimi nuk është domosdoshmërish strategjia më e mirë. Nëse jeni shtatzënë, ka kuptim të merrni një vitaminë para lindjes. Sidoqoftë, jo të gjithë kanë nevojë për vitamina të tilla si vitamina D ose vitamina B12. Një suplement, vetëm nga vetë fjala, ka për qëllim të plotësojë ose shtojë çdo vitaminë ose mineral që mund të ju mungojë ose nuk ju mjafton. Testi i gjakut për shumë vitamina shpesh nuk është i saktë ose i dobishëm. Për shembull, nivelet e magnezit shpesh janë të pasakta dhe nuk pasqyrojnë nevojën e vërtetë. Nivelet më të zakonshme të vitaminave që kontrollohen përfshijnë vitaminën D, vitaminën B12 dhe hekurin. Dhe po, është e vërtetë që shumë njerëz kanë mungesë të këtyre lëndëve ushqyese! Sidoqoftë, kontrolli i niveleve shpesh nuk është i nevojshëm ose i dobishëm për të na e thënë këtë. Rezulton se zakonisht është mjaft e lehtë të parashikosh se kush ka mungesë të cilës vitaminë bazuar në faktorë të ndryshëm duke përfshirë moshën, dietën, mënyrën e jetesës dhe çështjet shëndetësore.
Dritare.net: Marrja e vitaminave varet nga mosha, apo mund t’i marrin të gjithë?
Dr.Albana Daka: Shumica prej nesh duhet të jetë në gjendje të marrë të gjitha vitaminat dhe mineralet që na duhen duke ngrënë një dietë të shëndetshme dhe të ekuilibruar, por ka disa raste, veçanërisht ndërsa plakemi, kur mund të kemi nevojë për pak suplemente shtesë. Suplementet zakonisht rekomandohen në faza të ndryshme të jetës sonë kur duhet të konsiderojmë marrjen e tyre. Normalisht sasia e marrjes se suplementit është në varësi të moshës në shumicën e rasteve.
Dritare.net: A duhen kombinuar vitaminat?
Dr. Albana Daka: Ju mundeni, por ndoshta nuk është një ide e mirë. Gjithmonë duhet të merrni një konfirmim nga mjeku apo nutricionisti për të bërë një gjë të tillë. Për disa shtesa, thithja optimale mund të varet nga koha e ditës së marrë. Jo vetëm kaq, marrja e disa vitaminave, mineraleve ose shtesave të tjera së bashku mund të zvogëlojë thithjen dhe mund të rezultojë në ndërveprime të pafavorshme, të cilat mund të jenë të dëmshme për shëndetin tuaj.
Dritare.net: Kanë efekte anësore, si për shembull shtimi në peshë?
Dr.Albana Daka: Shumë suplemente kanë efekte anësore pasi përmbajnë përbërës aktivë që kanë efekte të forta biologjike në trup. Kjo mund t’i bëjë ato të pasigurta në disa situata dhe të dëmtojnë ose komplikojnë shëndetin tuaj. Ndonjëherë mund të çojnë në pasoja të dëmshme, madje edhe të rrezikshme për jetën. Kur merren sipas udhëzimeve, multivitaminat nuk pritet të shkaktojnë efekte anësore serioze. Efektet anësore të zakonshme mund të përfshijnë shqetësime në stomak, dhimbje koke ose një shijë të pazakontë ose të pakëndshme në gojën tuaj. Ndërsa vitaminat janë një faktor i rëndësishëm për nxitjen e peshës, në nivele toksike ato nuk janë më të shoqëruara me shtim në peshë apo madje nuk shkaktojnë humbje peshe. Dihet prej kohësh që shumë mikroelementë (vitamina dhe minerale) janë thelbësore për jetën në përqendrime të ulëta, por bëhen toksike në përqendrime të larta.
Dritare.net: Duhet t’i marrim si zëvendësuese ushqimi?
Dr.Albana Daka: Padyshim që jo. Vitaminat janë mikroelemente. Trupi juaj ka nevojë për to në sasi të vogla për të siguruar shëndetin optimal, por ato nuk përmbajnë pjesën më të madhe të ushqimit që ju nevojitet për të mbijetuar. Për këtë ju duhet përzierja e saktë e karbohidrateve, yndyrave dhe proteinave. Një tabletë multivitamine zakonisht përmban një sasi të vogël niseshteje, dhe disa proteina në formën e majasë së birrës. Por, për të marrë mjaft kalori për të mbijetuar, do të duhet të merrni dy mijë tableta në ditë. Dhe nëse do të përpiqeshit ta bënit këtë, doza e madhe e vitaminës A do të shkaktonte dështim të mëlçisë, shumë kohë para se të vërenit kequshqyerjen nga acidet yndyrore që mungojnë. Nëse qëndroni në dozën e rekomanduar të një ose dy tabletave në ditë, thjesht do të vdisni nga uria për rreth gjashtë javë.
Dritare.net: Çfarë vitaminash këshilloni të marrin ata që janë në dietë, kryesisht dietë dobësimi?
Dr. Albana Daka: Metabolizmi është procesi që trupi përdor për të tretur ushqimin dhe lëndët ushqyese për energji dhe për të mbështetur funksione të ndryshme. Ajo që hanë njerëzit, përfshirë vitaminat dhe mineralet, ndikon në metabolizmin e tyre. Një metabolizëm më i shpejtë djeg kaloritë më shpejt sesa një më i ngadaltë, duke e bërë më pak të mundshme që një person të shtojë peshë. Metabolizmi i një personi natyrshëm ngadalësohet kur plaket. Disa vitamina dhe minerale mund të ndihmojnë që metabolizmi të funksionojë në mënyrë efektive. Ndërsa suplementet mund të ndihmojnë dhe ushqimet e plota janë burimi më i mirë i vitaminave dhe mineraleve. Pesë vitaminat dhe mineralet më të mira për mirëmbajtjen dhe forcimin e funksioneve të trupit, përfshirë metabolizmin dhe mbështetjen e kontrollit të mirë të peshës, janë B1, vitamina D, kalciumi, hekuri dhe magnezi.
Dritare.net: Po kur kanë probleme me lëkurën, tharje, çarje, probleme me rënien apo dobësimin e flokëve?
Dr.Albana Daka: Vitamina D është shumë e rëndësishme sepse nxit receptorët që janë përgjegjës për promovimin e formimit të barrierës së lëkurës, e cila është jetike për mbrojtjen e lëkurës. Zbokthi dhe dermatiti seborrheik mund të shkaktohen nga shumë faktorë, me një dietë të varfër me lëndë ushqyese. Për shembull, nivelet e ulëta të zinkut, niacinës (vitamina B3), riboflavinës (vitamina B2) dhe piridoksinës (vitamina B6) në gjak mund të luajnë një rol. Prandaj këshillohet që të merren këto suplemente./dritare.net
